اهمیّت و روش حفظ شمــــاره آیــــات

برای پی بردن به جواب این سؤال باید یک نکته بسیار مهم حل شود و آن این است که اصل و فرع در حفظ قرآن چیست؟ اهم و مهم در مقوله حفظ چه چیزی است؟ اولویت در حفظ با چه مواردی می باشد؟

در پاسخ به این سؤال می توان گفت که در حفظ قرآن، یک اصل وجود دارد و آن هم «تسلط بر الفاظ آیات» می باشد.
این اصل بیانگر این است که حافظ ، باید آیات قرآن را به خوبی به ذهن بسپارد و بتواند به راحتی الفاظ آیات را از حفظ، مرور کند و هم چنین اگر شخصی از او پرسشی داشت به سهولت بتواند آیات مورد پرسش را از حفظ بخواند.

در کنار این اصل، فروع دیگری وجود دارد که این فروع به دو دسته تقسیم می شوند:

دسته اول: فروعی که بسیار تأثیر گذار هستند و نقش کلیدی در جهت ماندگاری اصل را دارند و توصیه می شود که همه حافظان از آن استفاده کنند؛ مانند فرع تثبیت کردن و تصویر برداری از آیات و صفحات در ذهن.

دسته دوم: فروعی که کمک کننده و یاری دهنده در جهت حفظ اصل هستند و این فروع برای برخی از حافظان توصیه می شود، نه برای همه آن ها. «حفظ شماره آیات» از این دسته می باشد. با توجه به این توضیحات آیا حفظ شماره آیات لزومی دارد یا نه؟

جواب : درباره حفظ کردن شماره آیات، نظرات کارشناسان و اساتید حفظ، متفاوت است. بعضی از آن ها تأکید بسیار زیادی بر حفظ شماره آیات دارند و عده ای دیگر حفظ شماره آیه را ضروری ندانسته، هر کدام از ایشان دلایل خاصی برای خود دارند.

در این جا لازم است که چند نکته بیان شود :

نکته اول: حفظ شماره آیات، یکی از فروع حفظ قرآن است و نه یک اصل در حفظ (اصل، حفظ خود آیات و داشتن تسلط عالی بر خود آیات می باشد)

نکته دوم: در حفظ شماره آیات، نسخه کلی برای همه حافظان نمی توان پیچید. به این معنا که برای برخی حفظ شماره آیه، خوب است و برای برخی دیگر مضر است.

نکته سوم : با توجه به این که حفظ شماره آیه فرع هست، توجه ویژه و اهتمام بیشتر در حفظ قرآن، باید معطوف به اصل باشد. آن چه که می شود به عنوان یک ملاک و معیار کلی برای حافظان بزرگوار بیان کرد از این قرار است : اگر حفظ کردن شماره آیه به شما کمک می کند که اصل حفظ خود را تقویت کنید،حفظ شماره آیات، برای شما مفید و خوب است و اگر حفظ شماره آیه باعث می شود که اصل شما کم رنگ شود، حفظ شماره آیات را رها کنید.

توضیح ملاک و معیار کلی : همانطور که بیان شد نسخه کلی برای شماره آیه نمی شود داد و هر حافظی باید خود را بسنجد که آیا حفظ شماره آیه برای او مفید است یا نه؟ شاید شخصی سؤال کند که درست است حفظ شماره آیه فرع هست ولی با یک مقدار وقت بیشتر گذاشتن،حفظ آن ها برای همه حافظان خوب است و چرا این نسخه را برای همه نپیچیم؟

پاسخ : نکته ای که باید در نظر گرفت و بسیار مهم است، این است که وقت، ضریب هوشی و مشغله ذهنی اشخاص و هم چنین ظرفیت و علائق آن ها با یکدیگر فرق می کند و متفاوت است. بعضی افراد زمان کمتری دارند، این افراد، اگر به سمت حفظ شماره آیات بروند کیفیت حفظ خود آیات آن ها پایین می آید. برخی اشخاص ضریب هوشی پایین تری نسبت به بقیه دارند، این اشخاص اگر اهتمام خود را بر سر اصل بگذارند بهتر است و یا عده ای هستند که ضریب هوشی خوبی دارند ولی علاقه ای و یا توان و حوصله ای برای حفظ شماره آیه ندارند، این طور افراد هم، حفظ شماره آیه نداشته باشند بهتر است. از آن طرف اشخاصی هستند که بسیار خوب، آیات را حفظ کرده اند و علاقه زیادی در جهت حفظ شماره آیه دارند و هم چنین وقت و حوصله هم دارند این طور افراد، بهتر است که برای حفظ شماره آیه اقدام کنند.

فواید حفظ شماره آیات:

1.استحکام و تسلط بیشتر بر محفوظات

حفظ شماره آیات اگر به خوبی انجام گیرد، دارای فواید فراوانی است. کسانی که شماره آیات را در ذهن دارند، معمولاً محفوظاتشان از استحکام خوبی برخوردار است. زیرا با حفظ شماره ها، محفوظات به نوعی در ذهن دسته بندی شده و کمتر دچار آسیب می گردد. بدون تردید حفظ خوب شماره آیات، تسلط بیشتر را به ارمغان می آورد؛ چرا که با حفظ شماره، شاکله محفوظات مستحکم تر شکل می گیرد.( درسنامه حفظ قرآن، ص142)

2.سرعت انتقال و دسترسی به محفوظات

با حفظ خوب شماره ها، دسترسی به محفوظات و استفاده از آن در موقعیت های مختلف نیز بسیار آسان تر و سریع تر انجام می گیرد. این گونه افراد برای یافتن آیه ای از قرآن کریم با مشکلی مواجه نیستند و جایگاه هر آیه را که در کجای سوره قرار گرفته به خوبی تسلط دارند. لذا هنگام یادآوری آیات قبل و بعد، بسیار راحت و سریع انتقال یافته و به پاسخ دست می یابند.(همان، ص143)

آسیب های احتمالی حفظ شماره آیات

1.وابستگی به شماره

یکی از مشکلاتی که در حفظ شماره آیات پیش می آید، وابسته کردن محفوظات به شماره هاست. یعنی صحیح خواندن آیات وابسته و مشروط به دانستن شماره آیات باشد.(همان)

2.حفظ نامطلوب شماره آیات

حفظ ضعیف شماره آیات، از آسیب های مهم این روش است. زیرا این ضعف به ضعف آیات نیز سرایت کرده و باعث ضعف اصل حفظ می شود. بنابراین در صورتی که قصد داریم، شماره ها را حفظ کنیم باید با جدیت کامل و کیفیت عالی آنرا انجام دهیم.(همان،ص 144)

3.نداشتن رویه یکسان

اشتباه دیگر آن است که حافظ در برخی سوره ها به حفظ شماره آیه بپردازد و در برخی دیگر آنرا رها کند. در نتیجه ذهن و حافظه در حفظ و یادآوری محفوظات، دچار نوعی سردرگمی می گردد.(همان)

4.افراط در حفظ آمار و ارقام

یکی از مشکلاتی که گریبانگیر برخی حافظان است، پرداختن بیش از حد به جنبه های صوری و نمایشی حفظ از جمله حفظ شماره صفحه و یا تعداد کلمات و ... است، ذکر این نکته لازم است که پر کردن ذهن از این گونه امور و پرداختن به حفظ مواردی که هیچ نفعی جز بر انگیختن اعجاب دیگران و جنبه های نمایشی در آن نیست، حافظ را از هدف اصلی حفظ که بهره بردن از دریای معانی قرآن است دور می کند. (همان)

روش های حفظ کردن شماره آیه :

1- حفظ کردن شماره آیه با خود آیه : روش اول بدین صورت است که شماره آیه همراه با حفظ کردن خود آیه، تکرار شود و حفظ شود. در این روش شماره آیه مثل جزئی از آیه می باشد که مانند خود آیه باید تکرار گردد تا یقین به حفظ آن شود و این روش در هنگام حفظ کردن خود آیات کاربرد دارد.

2- تکرار کردن سر آیات همراه با شماره آیه: در این روش،چند کلمه ای از ابتدای هر آیه، همراه با شماره آیه گفته می شود و تکرار می شود. به عنوان مثال صفحه سوم قرآن به این صورت می شود «إن الذین کفروا سواء علیهم آیه 6 » «ختم الله علی قلوبهم آیه 7» « و من الناس من یقول آمنّا آیه 8 » و همین طور آیات بعدی کار شود. البته این روش بهتر است بعد از حفظ کردن خود آیات، بکار گرفته شود.

3- یادداشت کردن سرآیات همراه با شماره آیه: این روش مانند روش گذشته می باشد فقط فرقی که دارد، در این روش، غیر از تکرار شفاهی، به صورت مکتوب همه سر آیات بعلاوه شماره آیه نوشته می شود.نکته ای که در این روش قابل ذکر است این می باشد که اگر رعایت سمت و جهت صفحه بشود بسیار خوب و تأثیر گذار است یعنی اگر شما صفحه سوم قرآن را می خواهید یادداشت کنید سمت راست بودن صفحه را مد نظر بگیرید و در دفترچه خود در سمت راست،سرآیات و شماره آیات را بنویسید و هم چنین اگر صفحه ای در قرآن در سمت چپ است شما هم در دفترچه خود در سمت چپ، سرآیات و شماره آیات را بنویسید. نکته دیگر این است که در هر صفحه از دفترچه خود،فقط به اندازه یک صفحه از قرآن، سرآیات و شماره آیات را بنویسید و نه بیشتر. روش دیگر در یادداشت کردن : در این روش، به تعداد آیات داخل صفحه، برگه های کوچکی تهیه شود و در هر برگه به این صورت یا داشت شود.سر آیات در یک طرف برگه و شماره آیه در آن طرف برگه نوشته شود.این روش هم مناسب است که بعد از حفظ کردن خود آیات اجرا شود.

4- حفظ کردن شماره آیه به صورت مضربی: در این روش، حافظ قرآن فقط شماره آیات با مضرب پنج را تکرار و حفظ می کند. به عنوان مثال اگر شخصی شماره آیات سوره بقره را می خواهد حفظ کند شماره آیات 5-10-15-20 ... تا آخر این سوره مد نظر می گیرد و حفظ می کند. نکته ای که باید در این روش گفته شود این است که حافظ باید مضرب های پنج را با سر آیات آن مضرب ها حفظ کند.

5- حفظ کردن شماره آیه به توسط رمز گذاری: در این روش، با توجه به یک رمز و نشانه، شماره آیه به خاطر سپرده می شود و تکرار می شود. انواع رمزگذاری: اول: رمز گذاری به کمک الفاظ و حرکات و علائم :در این طریق، با توجه به خود آیه یک رمز و نشانه ای در نظر گرفته می شود. به عنوان مثال در ابتدای آیه ششم سوره بقره عبارت « إنّ الذین کفروا » می باشد. با دقت در کلمه إنّ متوجه خواهید شد که زیر الف إنّ یک علامت همزه وجود دارد (ء) که این علامت شبیه 6 فارسی می باشد. همین مشابهت رمز شماره آیه شش می شود. دوم: رمز گذاری به کمک معنا و مفهوم : در این طریق، با توجه به معنای آیات، یک رمز و نشانه ای در نظر گرفته می شود. به عنوان مثال با نگاه به آیه سوم سوره بقره این مطلب به دست می آید که سه صفت متقین، در این آیه ذکر شده است: ایمان به غیب، اقامه نماز، انفاق. همین سه صفت، رمز شماره آیه سوم می باشد.

در این روش، رمز گذاری آیات به صورت ذوقی و سلیقه ای می باشد. ولی نکته ای که حتماً باید مد نظر گرفته شود این است که باید حریم و حرمت قرآن در رمز گذاری رعایت شود و از رموزی که در شأن قرآن نیست استفاده نشود.

نکته آخر این که امکان جمع کردن بین همه روش های حفظ شماره آیه وجود دارد و می شود از همه روش ها برای بهتر حفظ شدن استفاده کرد.

منابع: محمد حاج ابوالقاسم و همکاران، درسنامه حفظ قرآن، انتشارات نشرا، 1390، چاپ دوم.

سید سلمان خاتمی: مرکز آموزش مجازی حفظ قرآن کریم

مضرات انحرافات جنسی و راهکارهای پیشگری و درمان

مضرات انحرافات جنسی و راهکارهای پیشگری و درمان(استمناء) چیست؟