بهره ادبیات از سخنان امام علی(علیه السلام) -مخصوص پژوهشگران

نویسنده: دکتر سید جعفر شهیدی

ناصر خسروقبادیانی (م.394ــ481 هـ.ق)،
 
متکلم، شاعر و نویسنده ی بزرگ، که مذهب اسماعیلی داشته و به خاندان رسول و اهل بیت ارادتی خاص می ورزیده است.
در دیوان این شاعر مضمون ها و اندرزهای فراوان توان دید که ترجمه و یا مأخوذ از کلام مولی امیرالمؤمنین است. چون با نوشتن همه ی این موارد سخن به درازا می کشد، تنها چند مضمون را که آقای دکتر مهدی محقق، استاد دانشگاه تهران، در کتاب تحلیل اشعار ناصر خسرو یادآور شده است، ثبت می کنیم:

شفاعت در نهج البلاغه(مخصوص پژوهشگران)

چکیده:
ابتدا معنای شفاعت و انواع آن را به طور مختصر توضیح دادیم و پس از آن به پردازش یکی از انواع آن که شفاعت رهبری است در نهج البلاغه پرداختیم و نمونه هایی از آن را بیان کردیم. و روشهای گوناگونی را عنوان کردیم که حضرت برای شفع شدن با خودشان بیان کرده اند که بسیار گوناگون و زیاد است و نمونه های بسیاری در نهج البلاغه دارد و لی ما تنها بعضی از آنها را تنها برای اشاره ذکر کرده ایم. 

خطبه بدون نقطهــ

الحَمدُ لِلّهِ أهلِ الحَمدِ وَ أحلاهُ، وَ أسعَدُ الحَمدِ وَ أسراهُ، وَ أکرَمُ الحَمدِ وَ أولاهُ. 

خطبه بدون الفـــ

کفعمی در مصباح، از هشام بن سایب کلبی و او از ابی صالح روایت می کند که: روزی جمعی از اصحاب پیغمبر بحث می نمودند در اطراف این موضوع که کدام حرف است در حروف که از همه بیشتر در کلام موجود است؟ معلوم شد حرف الف از همه بیشتر است و هیچکس نمی نتواند کلامی بگوید که الف در آن نباشد.حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام) حضور داشتند. بدون تأمّل و فی البداهه خطبه ای فرمودند. چنانکه عقلها حیران ماند و نام این خطبه را مونقه گذاشتند؛ یعنی در حسن و نیکویی و بلاغت، شگفت آور است. فرمودند:

حَمِدتُ مَن عَظُمَت مِنَّتُهُ، وَ سَبَغَت نِعمَتُهُ، وَ سَبَقَت رَحمَتُهُ، وَ تَمَّت کَلِمَتُهُ، وَ نَفَذَت مَشیَّتُهُ، وَ بَلَغَت حُجَّتُهُ، و عَدَلَت قَضیَّتُهُ، وَ حَمِدتُ حَمَدَ مُقِرٍّ

انعکاس آیات قران در نهج ابلاغه

نیک می دانیم که آبشخور اساسی کلام ائمه(علیهم السلام) کلام وحی است، چنانکه در روایتی از امام باقر(علیه السلام) چنین آمده است:«هر گاه حدیثی برای شما باز گفتم منبع آن را از قرآن از من جویا شوید»؛
آنگاه در لابلای گفتارش فرمود: رسول خدا(ص) از قیل و قال و تباه ساختن اموال و فزونی پرسش نمی کرد. از ایشان سؤال شد: ای فرزند رسول خدا(ص) از کجای قرآن این مطلب قابل استفاده است؟ امام(ع) فرمود: خداوند عزّوجل می فرماید: «لا خیر فی کثیر من نجواهم الا من أمر بصدقه أو معروف او اصلاح بین الناس»(نسا، 4/114) و فرموده است: «و لا توتوا السفهاء اموالکم التی جعل الله لکم قیاما» (نساء، 4/5) و فرموده است: «لا تسألوا عن اشیاء ان تُبدَلکم تسوءکم» (مائده، 5/101)1 از این رو نهج البلاغه را می بایست سراسر ملهم از معارف و آموزه های بلند قرآن بدانیم. با صرف نظر از این الهام گیری فراگیر، آیات قرآن به سه صورت تلمیح (اشاره)، تضمین و تصریح در نهج البلاغه انعکاس یافته است. 

قرآن شناسی حضرت علی(ع)

قرآن‏ شناسی حضرت علی (ع) شناخت قرآن با نهج ‏البلاغه :

یکی از بهترین منابع شناخت قرآن سخنان و گفته ‏های حضرت علی (ع) درباره قرآن‏ شناسی است. این سخنان به ما می‏ آموزد که ایشان چه تعریفی از قرآن داشته ‏اند و در نظر ایشان قرآن چه جایگاهی داشته است. برای رعایت اختصار تنها به جملات نهج ‏البلاغه مولا مراجعه کرده ‏ایم و توصیف‏ های ایشان را از قرآن به نگارش درآورده ‏ایم.
نکته مهم در سخنان حضرت علی (ع) این است که ایشان از منظری بسیار جالب توجه به قرآن می ‏نگرد و قرآن را به ‏گونه‏ ای می ‏شناسد و معرفی می‏ کند که انسان باور می ‏کند که آنچه حضرت علی (ع) توصیف می‏ کند ، "سخن خدا"ست.